مقدمه:با افزایش شتابان جمعیت سالمند در ایران و کلانشهر مشهد، برنامهریزی برای ایجاد محیطی جامع که نیازهای این قشر را پوشش دهد به یک ضرورت تبدیل شده است. در این راستا، مفاهیم عدالت فضایی و حق به شهر به عنوان پیشنیازهای اساسی تحقق شهر دوستدار سالمند مطرح میباشند.هدف از این پژوهش، تبیین نقش عدالت فضایی و حق به شهر در تحقق شهر دوستدار سالمند در کلانشهر مشهد بود. روش کار:روش پژوهش از نوع توصیفی-تحلیلی با رویکرد ترکیبی (کمّی و کیفی) بود که در آن ۴۰۵ سالمند ۶۰ ساله و بالاتر ساکن مشهد با روش نمونهگیری خوشهای چندمرحلهای انتخاب شدند. دادهها با پرسشنامه محققساختهای مبتنی بر چارچوب سازمان بهداشت جهانی و مفاهیم عدالت فضایی و حق به شهر جمعآوری و با مدلسازی معادلات ساختاری (SEM) در نرمافزار Smart PLS تحلیل شدند. یافته ها:یافتههای توصیفی نشان داد همه شاخصهای شهر دوستدار سالمند پایینتر از حد متوسط نظری قرار دارند. شاخصهای عدالت فضایی (۲.۲۷) و حق به شهر (۲.۲۰) نیز در وضعیت نامطلوبی ارزیابی شدند. مدلسازی معادلات ساختاری نشان داد شاخصهای شهر دوستدار سالمند هم بهصورت مستقیم (۰.۵۵ = β) و هم بهصورت غیرمستقیم از طریق متغیرهای میانجی عدالت فضایی (۰.۱۷۵ = β) و حق به شهر (۰.۱۳۰ = β) بر تحقق شهر دوستدار سالمند اثرگذارند. نتیجه گیری:در نتیجه، شهر مشهد در شاخصهای عینی و همچنین در تحقق عدالت فضایی و حق به شهر برای سالمندان با کاستیهای جدی مواجه است. این پژوهش بر ضرورت توجه همزمان به ابعاد کالبدی، عدالت و مشارکت در برنامهریزی برای تبدیل مشهد به شهر دوستدار سالمند تأکید میکند.
EBRAHIMIPOOR S, Alizadeh K, Ahmadian M A. Spatial Justice and the Right to the City as Prerequisites for the Realization of an Age-Friendly City: A Case Study of Mashhad Metropolis. joge 2026; 10 (4) URL: http://joge.ir/article-1-789-fa.html
ابراهیمی پور صالح، علیزاده کتایون، احمدیان محمد علی. عدالت فضایی و حق به شهر به مثابه پیشنیازهای تحقق شهر دوستدار سالمند: مطالعۀ موردی کلان شهر مشهد. سالمندشناسی. 1404; 10 (4)